Tłumaczenie oryginalnego artykułu: Khalid H. Zawawi and Marcello Melis, The Role of Mandibular Third Molars on Lower Anterior Teeth Crowding and Relapse after Orthodontic Treatment: A Systematic Review, ScientificWorldJournal. 2014; 2014: 615429.
Źródło: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4032723/
Streszczenie
Cel. Ocena roli trzecich trzonowców w rozwoju przetłoczeń lub nawrotu po leczeniu ortodontycznym w przednim segmencie łuku zębowego.
Metody. Przeprowadzono przeszukanie literatury PubMed, wybierając wszystkie artykuły dotyczące tematu i ograniczając badania do kontrolowanych prób na ludziach oraz pisanych w języku angielskim. Systematyczny przegląd przeprowadzono zgodnie z zaleceniami PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses).
Wyniki. Do przeglądu włączono łącznie 12 badań klinicznych. W większości artykułów stwierdzono wysokie ryzyko błędu, zarówno z powodu niewystarczającej oceny odpowiednich elementów, jak i niejasnego opisu. Trzecie trzonowce nie były związane z bardziej nasilonym przetłoczeniem zębów przednich w większości przeprowadzonych badań. Jednak cztery z nich opisały odmienne wyniki.
Wnioski. Ostateczne wnioski na temat roli trzecich trzonowców w rozwoju przetłoczeń zębów przednich nie mogą być wyciągnięte. W większości prób stwierdzono wysokie ryzyko błędu, a wyniki nie były spójne. Niemniej jednak większość badań nie potwierdza związku przyczynowo-skutkowego; dlatego też ekstrakcja trzecich trzonowców w celu zapobiegania przetłoczeniu zębów przednich lub nawrotowi po leczeniu ortodontycznym nie jest uzasadniona.
Wprowadzenie
W ortodoncji najbardziej kontrowersyjną rolą trzecich trzonowców jest pytanie, czy mogą one przyczyniać się do rozwoju wady zgryzu lub nawrotu po leczeniu ortodontycznym, szczególnie w przednim segmencie łuku zębowego. Mimo że temat ten był omawiany i prezentowany w literaturze, pozostaje on nie rozwiązany. Zaproponowano hipotezę, że w trakcie wyrzynania ząb może przekazywać składową siły do przodu wzdłuż łuku zębowego, skupiając ją w okolicach kłów i siekaczy, co prowadzi do ich obrotu i przemieszczenia [1, 2]. Na podstawie takiej teorii Niedzielska sugerowała, że gdy dostępna jest wystarczająca przestrzeń na wyrzynające się trzecie trzonowce, ząb zajmuje normalne miejsce w łuku zębowym i nie powoduje przemieszczenia innych zębów; natomiast gdy przestrzeń jest niewystarczająca, trzecie trzonowce mogą pogarszać przetłoczenie zębów [2]. Jednakże kilka badań nie potwierdziło tych wniosków. Sidlauskas i Trakiniene [3] badali grupę dziewięćdziesięciu jeden osób o średnim wieku 21 lat. Rejestracja przetłoczeń opierała się na pomiarach szerokości mezo-dystalnej zębów w stosunku do długości odpowiadającego segmentu dolnego łuku zębowego. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w zakresie przetłoczeń dolnego łuku zębowego między grupami z wyrzniętymi, nieerupcjonującymi i agenezją trzecich trzonowców. Wnioskowali, że nie ma dowodów na to, by trzecie trzonowce były czynnikami etiologicznymi w późnym przetłoczeniu dolnego łuku zębowego [3]. Dodatkowo, Karasawa et al. [4] oceniali trzysta osób o średnim wieku 20,4 lat pod kątem obecności lub braku zębów mądrościowych i przetłoczenia przednich zębów żuchwy. Również nie znaleziono istotnego statystycznie związku między obecnością trzecich trzonowców górnych i/lub dolnych a przetłoczeniem przednich zębów żuchwy. Ich wnioski stwierdziły, że brak jest dowodów na rolę trzecich trzonowców jako czynnika etiologicznego w późnym przetłoczeniu łuku zębowego, podobnie jak w poprzednim badaniu [4].
Harradine et al. [5] opisali analogiczny wynik u osób poddanych leczeniu ortodontycznemu. Badali wpływ ekstrakcji trzecich trzonowców na rozwój przetłoczenia przednich zębów żuchwy w randomizowanym badaniu kontrolowanym. Wyniki wykazały minimalną różnicę między grupami (trzecie trzonowce wyekstrahowane versus trzecie trzonowce nieekstrahowane), która nie była istotna statystycznie. Uznano również, że różnica klinicznie nie jest istotna, dlatego stwierdzono, że usunięcie trzecich trzonowców w celu zapobiegania lub redukcji późnego przetłoczenia siekaczy nie może być uzasadnione [5].
W innym badaniu porównano cztery grupy pacjentów leczonych ortodontycznie [6]. Grupy składały się z osób, których trzecie trzonowce stałe wyrznięły się do jamy ustnej, nieerupcjonujących, zostały wyekstrahowane i były wrodzonego braku. Indeks nieregularności został użyty do oceny nieprawidłowego ustawienia zębów przed, bezpośrednio po leczeniu ortodontycznym oraz co najmniej trzy lata po nim; jednak nie wykryto różnic między grupami [6]. Rola trzecich trzonowców żuchwy w przetłoczeniu przednich zębów dolnego łuku zębowego była często omawiana i prezentowana w literaturze ortodontycznej; niemniej jednak pozostaje to nierozstrzygnięta kwestia. Kilka przeglądów omawiało ten problem. Bishara [7] w swoim przeglądzie przyznał, że jest to kontrowersyjna kwestia; jednak nie znalazł dowodów na to, aby te zęby były jedynym lub nawet głównym czynnikiem etiologicznym zmian w ustawieniu siekaczy po leczeniu. Sugeruje również, że jedynym związkiem między tymi dwoma zjawiskami jest to, że występują one w przybliżonym samym czasie rozwoju. NHS Center for Reviews and Dissemination, University of York, UK, w swojej rekomendacji dotyczącej skuteczności i opłacalności profilaktycznej ekstrakcji trzecich trzonowców, sugerowało, że istnieje tylko słabe powiązanie między retencją a trzecimi trzonowcami a przetłoczeniem. Zauważyli również, że jakość metodologiczna przeglądów literatury była zazwyczaj niska i żaden z przeglądów nie był systematyczny [8]. Mettes et al. [9] również nie wykazali dowodów na poparcie ani obalenie regularnej profilaktycznej ekstrakcji bezobjawowych zatrzymanych trzecich trzonowców u dorosłych. Stwierdzili również, że profilaktyczna ekstrakcja bezobjawowych zatrzymanych trzecich trzonowców u nastolatków nie zmniejsza ani nie zapobiega późnemu przetłoczeniu siekaczy. Jednak od czasu przeglądu przeprowadzonego przez Mettes et al. [9] minęło prawie dziesięć lat, a do literatury dodano kilka dodatkowych badań. W związku z różnymi wynikami przedstawionymi w literaturze, celem tego badania było przeanalizowanie artykułów opublikowanych na ten temat, stosując zalecenia preferowanego raportowania przedmiotów dla systematycznych przeglądów i metaanaliz (PRISMA) [10], w celu wyjaśnienia roli trzecich trzonowców żuchwy w przetłoczeniu przednich zębów dolnego łuku zębowego i nawrotu po leczeniu ortodontycznym.
Materiały i metody
Przeszukiwanie literatury
Dwóch recenzentów (Marcello Melis i Khalid H. Zawawi) niezależnie przeprowadziło elektroniczne przeszukiwanie literatury za pomocą PubMed zgodnie z następującymi kryteriami. Kluczowe terminy uwzględnione w wyszukiwaniu to trzeci trzonowiec/trzonowce i ząb/zęby mądrości z jednej strony oraz nawrót, przetłoczenie przednie, ustawienie, po retencji, przednia po retencji, nawrót siekaczy i przetłoczenie siekaczy z drugiej strony. Wszystkie słowa kluczowe były uwzględnione zarówno jako terminy MeSH (Medical Subject Headings), jak i słowa tekstowe. Po połączeniu wyników, wybór ograniczono do języka angielskiego i badania na ludziach. Po przeczytaniu tytułów i abstraktów wybranych artykułów, do przeglądu włączono tylko oryginalne artykuły związane tematycznie. Dodatkowo przeprowadzono ręczne przeszukiwanie, analizując odwołania zawarte w włączonych artykułach. Ostatecznie do przeglądu wybrano tylko kontrolowane badania zebranych artykułów.
Ocena jakości badań
Aby ocenić jakość badań uwzględnionych w przeglądzie, oceniono następujące elementy, jak opisano przez Vos et al. [11]:
- generowanie sekwencji i ukryta alokacja,
- wielkość i skład badanych grup,
- wstrzymanie uczestników, klinicystów i badaczy,
- zastosowanie kryteriów włączenia i wyłączenia dla badanych,
- opis straty do obserwacji,
- adekwatność analizy statystycznej.
Dwaj recenzenci (Marcello Melis i Khalid H. Zawawi) oceniali każde badanie niezależnie, przyznając mu ocenę „adekwatne”, gdy dany element był uznany za związany z niskim ryzykiem błędu, „niejasne”, gdy brak informacji uniemożliwiał ocenę ryzyka błędu, oraz „niewystarczające”, gdy dany element był uznany za związany z wysokim ryzykiem błędu.
Generowanie sekwencji i ukryta alokacja były uznawane za adekwatne, gdy przydział do grupy był losowy, a klinicysta nie wiedział o takim przydziale. Wielkość i skład badanych grup były uznawane za adekwatne, gdy wielkość grup była mniej więcej równa, a wiek i płeć były równomiernie reprezentowane w grupach. Wstrzymanie uczestników, klinicystów i badaczy było uznawane za adekwatne, gdy co najmniej badający wyniki był ślepy na stan badanych. Jednak wstrzymanie uczestników i klinicystów było uznawane za niemożliwe ze względu na cechy terapii (np. leczenie ortodontyczne i ekstrakcja zębów). Zastosowanie kryteriów włączenia i wyłączenia dla badanych było uznawane za adekwatne, gdy były one odpowiednio opisane przed włączeniem badanych. Opis straty do obserwacji był uznawany za adekwatny, gdy liczba wycofań z grup była jasno określona. Jednak taka ocena nie była stosowana w badaniach przekrojowych, gdzie straty do obserwacji nie mogą wystąpić. Adekwatność analizy statystycznej była uznawana za adekwatną, gdy wszyscy uwzględnieni badani byli analizowani, a testy statystyczne uznano za odpowiednie. Ekspert od statystyki ocenił odpowiedniość testów statystycznych.
Wyniki
Początkowo znaleziono łącznie 96 artykułów, łącząc słowa kluczowe i ograniczając badania do języka angielskiego i ludzkich badanych. Po przeczytaniu tytułów i abstraktów zidentyfikowano dwadzieścia sześć badań, a dodatkowo 5 publikacji dodano po ręcznym przeszukaniu odwołań. Siedem artykułów, które początkowo wybrano na podstawie tytułu do dalszej oceny, nie mogło zostać znalezionych, głównie z powodu bardzo starego roku publikacji. Ostatecznie do przeglądu włączono łącznie 12 kontrolowanych badań. Spośród 12 badań włączonych do przeglądu, 9 było badaniami longitudinalnymi (3 z nich były prospektywnymi longitudinalnymi, a 6 retrospektywnymi longitudinalnymi opartymi na dokumentacji pacjentów), a 3 były badaniami przekrojowymi. Badania longitudinalne prospektywne analizowały ortodontycznie leczone lub nieleczone osoby podzielone na różne grupy w zależności od obecności lub braku trzecich trzonowców w zgryzie. Brak trzecich trzonowców w funkcjonalnym zgryzie wynikał z ekstrakcji, impakcji lub agenezji. Jedno badanie longitudinalne prospektywne nie dzieliło badanych na grupy, ale używało jednej strony żuchwy jako kontrolnej dla przeciwnej strony [15]. Badaniom poddano obserwację w celu wykrycia rozwoju przetłoczenia przednich zębów przez określony czas [2, 5, 15]. Badania longitudinalne retrospektywne przeprowadzono przez przejrzenie kart klinicznych i modeli dentystcznych pacjentów leczonych ortodontycznie lub nieleczonych oraz ocenę związku między obecnością lub brakiem trzecich trzonowców a rozwojem przetłoczenia przednich zębów [6, 13, 14, 16–18]. Badania przekrojowe analizowały ortodontycznie nieleczone osoby i korelowały obecność lub brak trzecich trzonowców w zgryzie z występowaniem przetłoczenia przednich zębów [3, 12, 19].
Obecność trzecich trzonowców nie była związana z bardziej nasilonym przetłoczeniem przednich zębów w większości badań [3, 5, 6, 12, 14, 17–19]; jednak niektóre z nich opisały odmienny wynik [2, 13, 15, 16]. Sheneman stwierdził większą stabilność zębową u ortodontycznie leczonych osób z wrodzonym brakiem trzecich trzonowców w porównaniu do osób z nieerupcjonowanymi lub erupcjonującymi trzecimi trzonowcami po pięcioletnim okresie obserwacji [13]. Lindqvist i Thilander, po ekstrakcji trzeciego trzonowca po jednej stronie żuchwy, zgłosili, że strona ekstrakcji miała korzystniejszy rozwój łuku zębowego w 70% przypadków [15]. Richardson raportuje, że osoby, których trzecie trzonowce stały się zatrzymane, mają tendencję do większego przetłoczenia zębów [16]. Niedzielska [2] specyfikuje, że osoby z zatrzymanymi trzecimi trzonowcami wykazywały zwiększone przetłoczenie zębów w zależności od współczynnika Ganssa (współczynnik między szerokością trzeciego trzonowca a przestrzenią retromolarową).
Dyskusja
Późne przetłoczenie dolnych zębów siecznych jest często obserwowane równocześnie z erupcją trzecich trzonowców, co skłania lekarzy do przypuszczenia, że istnieje między tymi zjawiskami związek przyczynowo-skutkowy. Hipoteza zakłada, że składowa mezjalna sił wywołanych erupcją trzecich trzonowców, przekazywanych przez łuk zębowy, może powodować mezjalną migrację zębów, prowadzącą do przetłoczenia w okolicy siekaczy. Skutkiem jest utrata dostępnego miejsca i przetłoczenie.
Większość badań włączonych do tego systematycznego przeglądu nie potwierdzała związku przyczynowo-skutkowego między erupcją trzecich trzonowców a rozwojem przetłoczenia przednich zębów [3, 5, 6, 12, 14, 17–19], sugerując jedynie czasową korelację między tymi zdarzeniami. Badania te obejmowały zarówno osoby leczone ortodontycznie, jak i nieleczone, z obecnością lub brakiem trzecich trzonowców (występowanie impakcji, erupcji, ekstrakcji lub agenezji), część przeprowadzono w układzie longitudinalnym, część przekrojowym, i nie wykazały istotnych różnic między badanymi grupami. Cztery badania opisują odmienny wynik, wskazując na związek między obecnością trzecich trzonowców a rozwojem przetłoczenia przednich zębów [2, 13, 15, 16]. Badanie Shenemana [13] przeprowadzono na osobach leczonych ortodontycznie, które wykazały „większą stabilność” (prawdopodobnie odnosi się to do pomiaru szerokości międzykłowej) w przypadku wrodzonego braku trzecich trzonowców. Jednak brak jest szczegółowych danych, w tym danych statystycznych, oprócz wysokiego ryzyka błędu wynikającego z niejasnego raportowania wszystkich elementów oceny jakości badania. Lindqvist i Thilander badali 52 ortodontycznie nieleczone osoby z zatrzymanymi trzecimi trzonowcami po obu stronach żuchwy, a następnie ekstrahowali zęby po jednej stronie, używając przeciwnej strony jako kontrolnej [15]. Ich wyniki pokazują, że strona ekstrakcji miała bardziej korzystny rozwój łuku zębowego niż strona kontrolna w 70% przypadków; jednak strona kontrolna miała bardziej korzystny rozwój łuku zębowego w 30% przypadków. Możliwość użycia jednej strony żuchwy jako kontrolnej jest kwestią dyskusyjną, ponieważ obie części dolnej szczęki nie mogą rozwijać się niezależnie. Richardson [16] obserwowała dwie grupy pacjentów, jedną z zatrzymanymi trzecimi trzonowcami, drugą z niezatrzymanymi trzecimi trzonowcami, przez 5 lat. Stwierdziła, że osoby w pierwszej grupie miały znacznie więcej przetłoczenia zarówno w obszarze przednim, jak i w obszarze zębów trzonowych oraz większe zęby niż osoby w grupie z niezatrzymanymi trzecimi trzonowcami. Jeśli przetłoczenie zębów jest związane z obecnością zatrzymanych trzecich trzonowców, to również rozmiar zębów mógł mieć wpływ na jego powstawanie. Należy również zauważyć, że badanie Richardson było związane z wysokim ryzykiem błędu, ponieważ uzyskało ocenę „adekwatne” tylko w jednym punkcie (analiza statystyczna). Niedzielska wprowadziła nowy element do dyskusji [2]. Wskazała, że pacjenci z zatrzymanymi trzecimi trzonowcami mają większe ryzyko przetłoczenia zębów w zależności od współczynnika Ganssa. Współczynnik Ganssa to stosunek między szerokością trzeciego trzonowca a przestrzenią retromolarową, co oznacza, że gdy taka przestrzeń jest wystarczająca, obecność trzecich trzonowców nie powoduje przetłoczenia zębów; przeciwnie, gdy taka przestrzeń jest zmniejszona, obecność trzecich trzonowców może spowodować przetłoczenie zębów. Inna teoria została zaproponowana przez Al-Balkhi [20], który doniósł, że trzecie trzonowce nie powodują ponownego przetłoczenia przednich zębów żuchwy, gdy usuwane są kontakty międzyzębowe. Hipoteza zakłada, że mezjalna siła erupcji trzonowców nie może być przekazywana przez zęby w przypadku braku kontaktów międzyzębowych, co zapobiega przetłoczeniu przednich zębów. Niemniej jednak wyniki tego przeglądu sugerują, że nawet bez usuwania kontaktów międzyzębowych obecność lub brak trzecich trzonowców nie zmienia wyniku. Southard i współpracownicy [21] przetestowali tę hipotezę, badając mezjalną siłę generowaną przez nieerupcyjne trzecie trzonowce. Zmierzyli ciasność międzyzębową kontaktów zębów tylnych mezjalnie do drugich trzonowców przed i po chirurgicznym usunięciu trzecich trzonowców po jednej stronie u 20 pacjentów z bilateralnie nieerupcyjnymi trzecimi trzonowcami. Stwierdzili, że obserwowano bilateralny spadek ciasności kontaktów międzyzębowych we wszystkich kontaktach. Te wyniki są zgodne z bardziej niedawnym badaniem Okazakiego [22], który badał zmianę siły międzyzębowej w przednich zębach żuchwy i wpływ erupcji trzecich trzonowców u 40 leczonych pacjentów. Śledził ich przez 18 miesięcy w fazie retencji. Jego wyniki również wykazały, że erupcja trzeciego trzonowca nie wpływała na całkowitą siłę międzyzębową. Siła tego przeglądu wynika z rygorystycznej metody selekcji i oceny badań włączonych, zgodnie z przepływem PRISMA [10] oraz kryteriami opisanymi przez Vos et al. [11]. Niemniej jednak wiele z włączonych badań kontrolowanych uzyskało niskie oceny jakości, takie jak „niewystarczające” i „niejasne” podczas procedury oceny jakości (Tabela 2); dlatego też brak znalezionych dowodów może być również związany z niską jakością przeprowadzonych badań. Należy jednak zauważyć, że jedynie jedno badanie uzyskało ocenę „adekwatne” we wszystkich badanych punktach i nie wykazało żadnego związku między obecnością trzecich trzonowców a przetłoczeniem przednich zębów [5].
Na podstawie przedstawionych dowodów oraz aktualnych wyników, obecnie nie ma istotnego wpływu obecności trzecich trzonowców, a ich ekstrakcja w celu zapobiegania przetłoczeniu przednich zębów lub nawrotowi po leczeniu ortodontycznym nie jest uzasadniona, dopóki nie zostanie udowodnione przez dalsze dobrze zaprojektowane badania.
Podsumowując, mimo że wiele badań wskazuje na brak związku między trzecimi trzonowcami a przetłoczeniem przednich zębów, istnieje również kilka doniesień o potencjalnym wpływie tych zębów na rozwój przetłoczenia. Jednakże, z uwagi na wysokie ryzyko błędów metodologicznych w wielu badaniach oraz brak spójności w wynikach, nie można jednoznacznie stwierdzić, że obecność trzecich trzonowców jest kluczowym czynnikiem etiologicznym w przetłoczeniu zębów przednich. Dalsze badania są konieczne, aby bardziej precyzyjnie określić rolę trzecich trzonowców w rozwoju malokluzji oraz ich wpływ na stabilność wyników leczenia ortodontycznego.
W kontekście klinicznym, decyzja o ekstrakcji trzecich trzonowców powinna być podejmowana indywidualnie, uwzględniając wszystkie dostępne informacje kliniczne oraz preferencje pacjenta, przy zachowaniu zasad opartych na aktualnych badaniach naukowych.
Wnioski
Ostateczne wnioski na temat roli trzecich trzonowców w rozwoju przetłoczenia przednich zębów nie mogą zostać jednoznacznie sformułowane. W większości przeprowadzonych badań stwierdzono wysokie ryzyko błędów metodologicznych, a wyniki nie były spójne. Jednakże, ponieważ większość badań nie potwierdza związku przyczynowo-skutkowego między tymi zmiennymi, ekstrakcja trzecich trzonowców w celu zapobiegania przetłoczeniu przednich zębów lub nawrotowi po leczeniu ortodontycznym nie jest uzasadniona.
Źródła:
1. Fekci ET, Svenskb D, Kallunki J, Huggare J, Lindauer SJ, Laskin DM. Opinions of american and swedish orthodontists about the role of erupting third molars as a cause of dental crowding. The Angle Orthodontist. 2009;79(6):1139–1142. [PubMed] [Google Scholar]
2. Niedzielska I. Third molar influence on dental arch crowding. European Journal of Orthodontics. 2005;27(5):518–523. [PubMed] [Google Scholar]
3. Sidlauskas A, Trakiniene G. Effect of the lower third molars on the lower dental arch crowding. Stomatologija. 2006;8(3):80–84. [PubMed] [Google Scholar]
4. Karasawa LH, Rossi AC, Groppo FC, Prado FB, Caria PH. Cross-sectional study of correlation between mandibular incisor crowding and third molars in young Brazilians. Medicina Oral Patologia Oral y Cirugia Bucal. 2013;18(3):e505–e509. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
5. Harradine NW, Pearson MH, Toth B. The effect of extraction of third molars on late lower incisor crowding: a randomized controlled trial. British Journal of Orthodontics. 1998;25(2):117–122. [PubMed] [Google Scholar]
6. van der Schoot EAM, Kuitert RB, van Ginkel FC, Prahl-Andersen B. Clinical relevance of third permanent molars in relation to crowding after orthodontic treatment. Journal of Dentistry. 1997;25(2):167–169. [PubMed] [Google Scholar]
7. Bishara SE. Third molars: a dilemma! Or is it? American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics. 1999;115(6):628–633. [PubMed] [Google Scholar]
8. Song F, O’Meara S, Wilson P, Golder S, Kleijnen J. The effectiveness and cost-effectiveness of prophylactic removal of wisdom teeth. Health Technology Assessment. 2000;4(15):1–55. [PubMed] [Google Scholar]
9. Mettes TG, Nienhuijs ME, van der Sanden WJ, Verdonschot EH, Plasschaert AJ. Interventions for treating asymptomatic impacted wisdom teeth in adolescents and adults. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2005;(2)CD003879 [PubMed] [Google Scholar]
10. Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, Group P. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA Statement. Open Medicine. 2009;3(3):e123–e130. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
11. Vos LM, Huddleston Slater JJ, Stegenga B. Lavage therapy versus nonsurgical therapy for the treatment of arthralgia of the temporomandibular joint: a systematic review of randomized controlled trials. Journal of Orofacial Pain. 2013;27(2):171–179. [PubMed] [Google Scholar]
12. Shanley LS. The influence of mandibular third molars on mandibular anterior teeth. American Journal of Orthodontics. 1962;48:786–787. [Google Scholar]
13. Sheneman J. Third molar teeth and their effect upon the lower anterior teeth; a study of forty-nine orthodontic cases 5 years after band removal. American Journal of Orthodontics. 1969;55(2):p. 196. [PubMed] [Google Scholar]
14. Kaplan RG. Mandibular third molars and postretention crowding. American Journal of Orthodontics. 1974;66(4):411–430. [PubMed] [Google Scholar]
15. Lindqvist B, Thilander B. Extraction of third molars in cases of anticipated crowding in the lower jaw. American Journal of Orthodontics. 1982;81(2):130–139. [PubMed] [Google Scholar]
16. Richardson ME. Late lower arch crowding in relation to primary crowding. The Angle Orthodontist. 1982;52(4):300–312. [PubMed] [Google Scholar]
17. Ades AG, Joondeph DR, Little RM, Chapko MK. A long-term study of the relationship of third molars to changes in the mandibular dental arch. American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics. 1990;97(4):323–335. [PubMed] [Google Scholar]
18. Little RM. Stability and relapse of mandibular anterior alignment: University of Washington studies. Seminars in orthodontics. 1999;5(3):191–204. [PubMed] [Google Scholar]
19. Buschang PH, Shulman JD. Incisor crowding in untreated persons 15–50 years of age: united states, 1988–1994. The Angle Orthodontist. 2003;73(5):502–508. [PubMed] [Google Scholar]
20. Al-Balkhi KM. The effect of different lower third molar conditions on the re-crowding of lower anterior teeth in the absence of tight interproximal contacts one-year post orthodontic treatment: a pilot study. Journal of Contemporary Dental Practice. 2004;5(3):66–73. [PubMed] [Google Scholar]
21. Southard TE, Southard KA, Weeda LW. Mesial force from unerupted third molars. American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics. 1991;99(3):220–225. [PubMed] [Google Scholar]
22. Okazaki K. Relationship between initial crowding and interproximal force during retention phase. Journal of Oral Science. 2010;52(2):197–201. [PubMed] [Google Scholar]