Tłumaczenie oryginalnego artykułu: Ran Cheng, Hui Yang, Mei-ying Shao, Tao Hu and Xue-dong Zhou, Dental erosion and severe tooth decay related to soft drinks: a case report and literature review, J Zhejiang Univ Sci B. 2009 May; 10(5): 395–399.
Źródło: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2676420/
STRESZCZENIE
Napoje gazowane stwarzają wiele potencjalnych zagrożeń dla zdrowia. Zawarte w nich kwasy i cukry mają potencjał do powstawania kwasów oraz próchnicy, co prowadzi do próchnicy zębów oraz możliwej erozji szkliwa. W niniejszym raporcie przedstawiamy przypadku 25-letniego mężczyzny, który od 7 lat spożywał napoje typu cola i przez ostatnie 3 lata zgłaszał silnie zużycie zębów przednich. Pacjent zaniedbywał higienę jamy ustnej. W wyniku badania stwierdzono poważne ubytki próchnicze na siekaczach i kłach, oraz mniej poważne zmiany na przedtrzonowcach i trzonowcach. Przegląd literatury ma na celu pokazanie związku między erozją zębów, próchnicą a spożyciem napojów gazowanych. Podjęto pewne wysiłki w celu zmniejszenia szkodliwego wpływu napojów gazowanych.
Słowa kluczowe: Erozja zębów, Próchnica, Napoje gazowane, Szczotkowanie zębów
WSTĘP
Erozja zębów (erozyjne zużycie zębów) to sytuacja przewlekłej utraty tkanki zębowej, która jest chemicznie wytrawiana z powierzchni zęba przez kwasy i/lub chelatację bez udziału bakterii. Głównymi czynnikami etiologicznymi są kwasy o wewnętrznym (gastrointestinalnym) i zewnętrznym (dietetycznym oraz środowiskowym) pochodzeniu (ten Cate i Imfeld, 1996; Hefferren, 2004). Rozpowszechniona próchnica jest definiowana jako szybko postępująca próchnica obejmująca co najmniej dwa górne siekacze (Winter et al., 1966). W badaniach epidemiologicznych rozpowszechniona próchnica jest określana jako wartość zębów z próchnicą (DMFT – decayed, missed, filled teeth) równa lub większa niż 5, a próchnica błon śluzowych jest traktowana jako osobna jednostka (Cleaton-Jones et al., 1978).
Napoje gazowane zawierające naturalne kwasy i cukry mają potencjał zarówno do powstawania kwasów, jak i próchnicy. Wiele badań wykazało pozytywną zależność między próchnicą a erozją zębów a spożyciem napojów gazowanych (Sayegh et al., 2002; Johansson et al., 1996; Harding et al., 2003; Al-Majed et al., 2002; Luo et al., 2005). Zgodnie z tym kliniczne manifestacje i diagnoza chorób wywołanych przez napoje gazowane powinny być rozpatrywane jako kombinacja erozji i próchnicy, na którą klinicyści powinni zwracać szczególną uwagę. W niniejszej pracy przedstawiono przypadek erozji zębów i rozpowszechnionej próchnicy spowodowanej dużym spożyciem napojów gazowanych. Zaprezentowano przegląd literatury na temat etiologii i powiązanych czynników.
DANE KLINICZNE
25-letni mężczyzna zgłosił się z silnie zużytymi zębami przednimi w ciągu ostatnich 3 lat. Pacjent przyznał się do picia coli przez ponad 7 lat oraz do złej higieny jamy ustnej. W pierwszych 3 latach spożywał 0,5-0,75 litra coli dziennie i szczotkował zęby raz dziennie. W okresie 4-5 miesięcy w 4. roku picia 1,5 litra coli dziennie oraz soków owocowych (szczególnie winogronowych i cytrynowych), a zęby szczotkował lub płukał wodą raz dziennie, głównie rano. W ostatnich 3 latach kontynuował spożycie 1,5 litra coli dziennie i szczotkował zęby raz lub dwa razy dziennie.
Pacjent opisał swoją pracę jako pracownika banku, bez narażenia na substancje kwasowe. Pacjent wspominał o okresie intensywnej pracy około 4-5 miesięcy 3 lata temu, kiedy to zaczął spożywać coli znacznie częściej (łącznie 1,5 litra dziennie). Lubuje się w zatrzymywaniu napoju w ustach przez kilka sekund, przed połknięciem. Zaprzeczył występowaniu czegoś niezwykłego w swojej diecie, historii chorób, alergii oraz rodzinnej historii problemów z zębami. Negował również objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, bólu zębów, suchości jamy ustnej oraz bruksizmu.
Podczas badania stomatologicznego stwierdzono, że na obręczy szyjki zębowej powierzchni policzkowych i wargowych zębów pacjenta występują półksiężycowate ubytki (Ryc. 1a-1c). Na powierzchni podniebiennej i językowej nie stwierdzono zmian (Ryc. 1d). Na zębach można było zaobserwować różne stadia zmian. W ciągu leczenia stwierdzono obecność głębokich ubytków próchnicowych (kawitacje próchnicze oznaczone strzałkami na Ryc. 1b i 1c) w siekaczach i kłach oraz mniej poważne zmiany (białe plamy oznaczone strzałkami na Ryc. 1b i 1c) na przedtrzonowcach i trzonowcach. W głębokich warstwach erozyjnych zaobserwowano brunatne, skórzaste, próchnicze dentyny. Żadna z jam miazgi nie była objęta zmianą chorobową. Pacjent nie zgłaszał bólu ani wrażliwości związanej z którymkolwiek z dotkniętych zębów. Szczegółowe badanie periodontologiczne nie wykazało objawów utraty przyłącza. Zostały znalezione osady płytkowe i kamień nazębny jedynie na dolnych siekaczach, z minimalnym krwawieniem podczas sondowania. Przednie zęby szczęki pozostały asymptomatyczne podczas opukiwania, palpacji i badania reakcji na zimno.
ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI
W przedstawionym przypadku zmiany chorobowe pacjenta wskazują na długotrwałe szkodliwe działanie napojów gazowanych. Białe plamy potwierdziły diagnozę erozji zębów. Dodatkowo stwierdzono ciężką próchnicę w górnych siekaczach, co komplikowało diagnozę.
Napoje gazowane niosą wiele potencjalnych zagrożeń zdrowotnych, w tym próchnicę zębów oraz erozję szkliwa (Majewski, 2001). Próchnica zębów może być wynikiem długotrwałego spożycia napojów gazowanych oraz pogorszenia nawyków higieny jamy ustnej. W niektórych przypadkach powolnie postępująca próchnica może nagle stać się rozpowszechniona. Może to wynikać z częstego wystawiania zębów na działanie kwasów erozyjnych (McIntyre, 1992). Najczęstszym źródłem kwasów są napoje gazowane, takie jak cola. Wskazuje się również na większą kariożyczność coli w porównaniu do mleka i sacharozy (Bowen i Lawrence, 2005). W celu zmniejszenia ryzyka próchnicy zębów zaleca się stosowanie niskokalorycznych i bezcukrowych produktów spożywczych. Jednak napoje bezcukrowe często mają wysoki potencjał erozyjny, podobny do napojów zawierających cukier.
W porównaniu z próchnicą, erozja zębów wydaje się mieć silniejszy związek z napojami gazowanymi. Potencjał erozyjny napojów jest głównie określany przez ich pH i zdolność buforową. W poprzednich raportach określono początkowe wartości pH niektórych napojów gazowanych oraz ich zdolność buforową. Napoje gazowane mają niższe pH niż soki owocowe. Zdolności buforowe są w następującej kolejności: soki owocowe > soki owocowe na bazie węglanu > napoje gazowane nie owocowe (Edwards et al., 1999; Owens, 2007). Napoje gazowane mogą obniżać twardość powierzchni szkliwa, zębiny, kompozytów mikronapełnionych i szkliwa szkliwomodyfikowanego. Napoje sportowe i soki są skuteczne tylko w przypadku szkliwa (Wongkhantee et al., 2006). Nawet napoje sportowe mają silniejszy efekt rozmiękczający niż soki owocowe (Lussi et al., 1995; Lippert et al., 2004; Jensdottir et al., 2005). Ponadto niektóre dodatki do napojów, takie jak wapń, mogą zmniejszyć postęp demineralizacji szkliwa (Hara i Zero, 2006).
Dodatkowe badania wykazały, że erozja zębów jest związana z metodami picia. Przytrzymywanie napoju w ustach przez dłuższy czas prowadzi do wyraźniejszego obniżenia pH (Johansson et al., 2004). Picie z zwiększoną prędkością przepływu i z malejącą średnicą wylotu może zwiększyć głębokość erozji (Shellis et al., 2005). Efekt ten wzrasta również wraz z podwyższoną temperaturą kwasu (Eisenburger i Addy, 2003).
Szczotkowanie zębów jest metodą utrzymania dobrej higieny jamy ustnej. Utracony twardy materiał po erozji i szczotkowaniu zębów jest istotnie większy niż po samym procesie erozji (Rios et al., 2006; Magalhães et al., 2008). Jednak po okresach intraoralnych 30 i 60 minut, zużycie nie było istotnie większe w szczotkowaniu zębów w porównaniu do nieprowadzonych kontrolach. Stwierdzono, że jest konieczne pozostawienie zębów nieczyszczonych przez co najmniej 30 minut po ataku erozji w celu ochrony zębiny (Attin et al., 2004).
Nawet niektóre rodzaje past do zębów przyspieszają zużycie zębów poprzez usunięcie powierzchniowego warstwy szkliwa (Rios et al., 2006). Pasta do zębów bez fluoru może zwiększyć utratę zębiny w porównaniu z samymi napojami (Ponduri et al., 2005). Pasty wybielające również prowadzą do istotnie większego zużycia zdrowego szkliwa oraz zarówno zdezmineralizowanego, jak i zdrowego zębiny (Turssi et al., 2004). Natomiast pasty zawierające fluor i remineralizujące (zawierające NaF, wapń, fosforan i jony fluoru) są skuteczne w hamowaniu erozji szkliwa. Stężenie fluoru około 1100×10−6 w pastach do zębów pomaga zmniejszyć zużycie zębiny przez erozję i erozję+zmycie, ale ochrona nie zwiększa się wraz ze stężeniem fluoru (Magalhães et al., 2008). Pasta remineralizująca jest bardziej skuteczna w zdrowym i zdezmineralizowanym szkliwie (Muñoz et al., 1999; Magalhães et al., 2007). Regularne stosowanie pasty remineralizującej może poprawić gładkość powierzchni zębów i połysk (Muñoz et al., 2004).
Podsumowując, nadmierne spożycie napojów gazowanych może prowadzić do złożonych konsekwencji zdrowotnych związanych z erozją zębów i próchnicą. Chociaż obie choroby różnią się histologicznie, ich współwystępowanie może być szkodliwe dla twardych tkanek zębowych. Konieczne jest edukowanie pacjentów na temat szkodliwych skutków nadmiernej konsumpcji napojów gazowanych i udzielanie im porad dotyczących zapobiegania erozji zębów i próchnicy: ograniczenie spożycia napojów gazowanych, wybieranie napojów o niskim potencjale erozyjnym, poprawa nawyków picia, szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie, unikanie szczotkowania zębów bezpośrednio po spożyciu napojów kwasowych oraz stosowanie pasty do zębów zawierającej fluor lub remineralizującej.
Źródła:
1. Al-Majed I, Maguire A, Murray JJ. Risk factors for dental erosion in 5~6 year old and 12~14 year old boys in Saudi Arabia. Community Dentistry And Oral Epidemiology. 2002;30(1):38–46. doi: 10.1034/j.1600-0528.2002.300106.x. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
2. Attin T, Siegel S, Buchalla W, Lennon AM, Hannig C, Becker K. Brushing abrasion of softened and remineralized dentin: an in situ study. Caries Res. 2004;38(1):62–66. doi: 10.1159/000073922. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
3. Bowen WH, Lawrence RA. Comparison of the cariogenicity of cola, honey, cow milk, human milk, and sucrose. Pediatrics. 2005;116(4):921–926. doi: 10.1542/peds.2004-2462. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
4. Cleaton-Jones P, Richardson BD, McInnes PM, Fatti LP. Dental caries in South African white children aged 1~5 years. Community Dentistry And Oral Epidemiology. 1978;6(2):78–81. doi: 10.1111/j.1600-0528.1978.tb01125.x. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
5. Edwards M, Creanor SL, Foye RH, Gilmour WH. Buffering capacities of soft drinks: the potential influence on dental erosion. J Oral Rehabil. 1999;26(12):923–927. doi: 10.1046/j.1365-2842.1999.00494.x. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
6. Eisenburger M, Addy M. Influence of liquid temperature and flow rate on enamel erosion and surface softening. J Oral Rehabil. 2003;30(11):1076–1080. doi: 10.1046/j.1365-2842.2003.01193.x. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
7. Hara AT, Zero DT. Analysis of the erosive potential of calcium-containing acidic beverages. Am J Dent. 2006;19(6):319–325. [PubMed] [Google Scholar]
8. Harding MA, Whelton H, O′Mullane DM, Cronin M. Dental erosion in 5-year-old Irish school children and associated factors: a pilot study. Community Dent Health. 2003;20(3):165–170. [PubMed] [Google Scholar]
9. Hefferren JJ. Why is there and should there be more attention paid to dental erosion? Compendium of Continuing Education in Dentistry. 2004;25(Suppl. 1):4–8. [PubMed] [Google Scholar]
10. Jensdottir T, Bardow A, Holbrook P. Properties and modification of soft drinks in relation to their erosive potential in vitro. J Dent. 2005;33(7):569–575. doi: 10.1016/j.jdent.2004.12.002. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
11. Johansson AK, Johansson A, Birkhed D, Omar R, Baghdadi S, Carlsson GE. Dental erosion, soft-drink intake, and oral health in young Saudi men, and the development of a system for assessing erosive anterior tooth wear. Acta Odontol Scand. 1996;54(6):369–378. doi: 10.3109/00016359609003554. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
12. Johansson AK, Lingstrom P, Imfeld T, Birkhed D. Influence of drinking method on tooth-surface pH in relation to dental erosion. Eur J Oral Sci. 2004;112(6):484–489. doi: 10.1111/j.1600-0722.2004.00172.x. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
13. Lippert F, Parker DM, Jandt KD. Susceptibility of deciduous and permanent enamel to dietary acid-induced erosion studied with atomic force microscopy nanoindentation. Eur J Oral Sci. 2004;112(1):61–66. doi: 10.1111/j.0909-8836.2004.00095.x. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
14. Luo Y, Zeng XJ, Du MQ, Bedi R. The prevalence of dental erosion in preschool children in China. J Dent. 2005;33(2):115–121. doi: 10.1016/j.jdent.2004.08.007. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
15. Lussi A, Jaeggi T, Scharer S. The influence of different factors on in vitro enamel erosion. Caries Res. 1993;27(5):387–393. [PubMed] [Google Scholar]
16. Lussi A, Jaeggi T, Scharer S. Prediction of the erosive potential of some beverages. Caries Res. 1995;29(5):349–954. [PubMed] [Google Scholar]
17. Lussi A, Jaeggi T, Zero D. The role of diet in the aetiology of dental erosion. Caries Res. 2004;38(Suppl. 1):34–44. doi: 10.1159/000074360. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
18. Lussi A, Hellwig E, Zero D, Jaeggi T. Erosive tooth wear: diagnosis, risk factors and prevention. Am J Dent. 2006;19(6):319–325. [PubMed] [Google Scholar]
19. Magalhães AC, Rios D, Delbem AC, Buzalaf MA, Machado MA. Influence of fluoride dentifrice on brushing abrasion of eroded human enamel: an in situ/ex vivo study. Caries Res. 2007;41(1):77–79. doi: 10.1159/000096110. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
20. Magalhães AC, Rios D, Moino AL, Wiegand A, Attin T, Buzalaf MA. Effect of different concentrations of fluoride in dentifrices on dentin erosion subjected or not to abrasion in situ/ex vivo. Caries Res. 2008;42(2):112–116. doi: 10.1159/000117807. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
21. Majewski RF. Adolescent caries: a discussion on diet and other factors, including soft drink consumption. J Mich Dent Assoc. 2001;83(2):32–34. [PubMed] [Google Scholar]
22. McIntyre JM. Erosion. Aust Prosthodont J. 1992;6:17–25. [PubMed] [Google Scholar]
23. Muñoz CA, Feller R, Haglund A, Triol CW, Winston AE. Strengthening of tooth enamel by a remineralizing toothpaste after exposure to an acidic soft drink. J Clin Dent. 1999;10(Special 1):17–21. [PubMed] [Google Scholar]
24. Muñoz CA, Stephens JA, Proskin HM, Ghassemi A. Clinical efficacy evaluation of calcium, phosphate, and sodium bicarbonate on surface-enamel smoothness and gloss. Compendium of Continuing Education in Dentistry. 2004;25(Suppl. 1):32–39. [PubMed] [Google Scholar]
25. Owens BM. The potential effects of pH and buffering capacity on dental erosion. Gen Dent. 2007;55(6):527–531. [PubMed] [Google Scholar]
26. Ponduri S, Macdonald E, Addy M. A study in vitro of the combined effects of soft drinks and tooth brushing with fluoride toothpaste on the wear of dentine. Int J Dent Hyg. 2005;3(1):7–12. doi: 10.1111/j.1601-5037.2004.00110.x. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
27. Rios D, Honorio HM, Magalhães AC, Buzalaf MA, Palma-Dibb RG, Machado MA, da Silva SM. Influence of toothbrushing on enamel softening and abrasive wear of eroded bovine enamel: an in situ study. Braz Oral Res. 2006;20(2):148–154. doi: 10.1590/S1806-83242006000200011. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
28. Sayegh A, Dini EL, Holt RD, Bedi R. Food and drink consumption, sociodemographic factors and dental caries in 4-5-year-old children in Amman, Jordan. Br Dent J. 2002;193(1):37–42. doi: 10.1038/sj.bdj.4801478a. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
29. Shellis RP, Finke M, Eisenburger M, Parker DM, Addy M. Relationship between enamel erosion and liquid flow rate. Eur J Oral Sci. 2005;113(3):232–238. doi: 10.1111/j.1600-0722.2005.00210.x. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
30. ten Cate JM, Imfeld T. Dental erosion, summary. Eur J Oral Sci. 1996;104(2):241–244. doi: 10.1111/j.1600-0722.1996.tb00073.x. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
31. Turssi CP, Faraoni JJ, Rodrigues ALJr, Serra MC. An in situ investigation into the abrasion of eroded dental hard tissues by a whitening dentifrice. Caries Res. 2004;38(5):473–477. doi: 10.1159/000079629. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
32. Winter GB, Hamilton MC, James PM. Role of the comforter as an aetiological factor in rampant caries of the deciduous dentition. Arch Dis Child. 1966;41(216):207–212. doi: 10.1136/adc.41.216.207. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
33. Wongkhantee S, Patanapiradej V, Maneenut C, Tantbirojn D. Effect of acidic food and drinks on surface hardness of enamel, dentine, and tooth-coloured filling materials. J Dent. 2006;34(3):214–220. doi: 10.1016/j.jdent.2005.06.003. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]